در سال‌های اخیر، رشد سریع فناوری‌های مالی به ویژه ارزهای دیجیتال (Cryptocurrencies) توجه بسیاری از اقتصاددانان، سیاست‌گذاران و تحلیل‌گران اقتصادی را به خود جلب کرده است. یکی از چهره‌های برجسته‌ای که نسبت به پیامدهای گسترش این نوع دارایی‌ها هشدار داده، کنث روگوف (Kenneth Rogoff) است؛ اقتصاددان نامدار آمریکایی، استاد دانشگاه هاروارد، رئیس سابق شورای اقتصاددانان صندوق بین‌المللی پول (IMF)، و عضو پیشین هیئت مدیره فدرال رزرو ایالات متحده.
روگوف در مصاحبه‌ای با خبرگزاری بلومبرگ (Bloomberg) به تشریح نگرانی‌های خود درباره تأثیر ارزهای دیجیتال بر آینده مالی جهانی پرداخت و تاکید کرد که اگرچه دلار آمریکا همچنان ارز غالب در نظام مالی بین‌الملل است، اما ظهور رمزارزها به طور فزاینده‌ای موقعیت منحصر به‌فرد دلار را تهدید می‌کند.
تضعیف آرام اما مداوم سلطه دلار
روگوف معتقد است که با وجود قدرت کنونی دلار، نشانه‌هایی از کاهش تدریجی نفوذ آن در حال نمایان شدن است. دلار آمریکا سال‌هاست که نقش اصلی را در ذخایر ارزی کشورها، قیمت‌گذاری کالاهای استراتژیک مانند نفت، و تراکنش‌های بین‌المللی ایفا می‌کند. اما به گفته وی، گسترش استفاده از ارزهای دیجیتال در اقتصاد زیرزمینی و مناطق تحریم‌زده، به آرامی در حال تضعیف این نقش است.
او تخمین می‌زند که حدود ۲۰ درصد از کل اقتصاد جهانی در قالب اقتصاد غیررسمی یا زیرزمینی فعالیت می‌کند؛ بخشی که به دلیل ماهیت غیرقابل ردیابی ارزهای دیجیتال، به شدت به سمت استفاده از آن‌ها سوق پیدا کرده است. این مسأله می‌تواند به کاهش تقاضا برای دلار نقدی منجر شود، که تاکنون ابزار اصلی مبادله در اقتصادهای سایه بوده است.
نقش رمزارزها در اقتصاد زیرزمینی
اقتصاد زیرزمینی که شامل فعالیت‌هایی مانند فرار مالیاتی، پولشویی، قاچاق، تجارت مواد مخدر، و معاملات غیرقانونی بین‌المللی می‌شود، مدت‌ها وابسته به پول نقد و عمدتاً دلار آمریکا بوده است. اما با ورود ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین، اتریوم، و مونرو، این بخش اکنون ابزارهای نوینی برای انجام معاملات محرمانه و فرار از کنترل‌های دولتی در اختیار دارد.
روگوف تاکید می‌کند که برخلاف تصور برخی منتقدان که رمزارزها را صرفاً ابزارهایی سفته‌بازانه و بدون ارزش ذاتی می‌دانند، این ارزها عملاً دارای کارکرد واقعی در نظام مبادلاتی هستند. چرا که در بازار خاکستری و سیاه، آن‌ها به عنوان واسطه مبادله پذیرفته شده‌اند، و قابلیت ردیابی پایین آن‌ها باعث افزایش جذابیت‌شان برای بازیگران اقتصاد غیررسمی شده است.
دور زدن تحریم‌ها با رمزارزها
یکی دیگر از جنبه‌هایی که روگوف به آن اشاره می‌کند، استفاده از رمزارزها برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی است. کشورهایی که تحت فشار تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده یا اتحادیه اروپا قرار دارند، به دنبال روش‌های جایگزین برای تسهیل تجارت بین‌المللی خود هستند. در این میان، ارزهای دیجیتال گزینه‌ای مناسب برای مبادله بدون نیاز به سیستم بانکی متعارف و دلار آمریکا فراهم کرده‌اند.
برای مثال، کشورهایی مانند ایران، کره شمالی، روسیه و ونزوئلا در سال‌های اخیر به ارزهای دیجیتال توجه نشان داده‌اند. استخراج بیت‌کوین و استفاده از آن برای واردات کالا، یا انجام مبادلات نفتی با ارز دیجیتال، از جمله راهکارهایی است که برخی دولت‌ها به منظور کاهش وابستگی به دلار در دستور کار قرار داده‌اند.
آینده دلار در سایه ارزهای دیجیتال
با وجود این تهدیدها، دلار همچنان جایگاه خود را به عنوان ارز اصلی ذخیره‌ای در جهان حفظ کرده است. بنا بر آمار صندوق بین‌المللی پول، حدود ۵۸ درصد ذخایر ارزی رسمی کشورهای جهان به دلار اختصاص دارد، و این ارز بیش از ۸۰ درصد از تراکنش‌های تجارت بین‌المللی را شامل می‌شود. اما آنچه روگوف بر آن تاکید دارد، لزوم توجه به روندهای بلندمدت است.
او هشدار می‌دهد که همان‌طور که تغییرات فناورانه در سایر حوزه‌ها، نظام‌های سنتی را با چالش مواجه کرده‌اند، ارزهای دیجیتال نیز به تدریج ساختار پولی موجود را دستخوش تحول خواهند کرد. به گفته روگوف، اگر دولت‌ها نتوانند چارچوب‌های نظارتی موثری برای کنترل رمزارزها وضع کنند، موقعیت دلار در آینده نزدیک ممکن است به شکلی بی‌سابقه تضعیف شود.
سیاست‌گذاری مالی و چالش‌های پیش‌رو
در پاسخ به این چالش‌ها، بسیاری از دولت‌ها در حال بررسی و اجرای مقررات برای کنترل بازار رمزارزها هستند. آمریکا، اتحادیه اروپا، چین، و سایر قدرت‌های اقتصادی در سال‌های اخیر قوانینی برای شفافیت بیشتر در بازار ارز دیجیتال و جلوگیری از پولشویی و فرار مالیاتی وضع کرده‌اند. اما به گفته روگوف، تلاش‌های فعلی ناکافی است و باید همکاری بین‌المللی گسترده‌تری در این زمینه صورت گیرد.
وی معتقد است که فقدان یک چارچوب قانونی فراگیر در سطح جهانی، فضا را برای سوءاستفاده‌های بیشتر فراهم می‌کند و باعث تشدید رقابت بین رمزارزها و پول‌های ملی خواهد شد. همچنین، او به توسعه ارزهای دیجیتال ملی (CBDC) به عنوان راه‌حلی برای مقابله با تهدید رمزارزهای غیرمتمرکز اشاره می‌کند.
ارزهای دیجیتال ملی؛ رقابتی جدید در عرصه پولی
در واکنش به گسترش رمزارزها، بسیاری از بانک‌های مرکزی جهان به فکر راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی افتاده‌اند. چین با راه‌اندازی «یوان دیجیتال»، پیشتاز این حرکت بوده و سایر کشورها مانند اتحادیه اروپا، انگلستان، و حتی ایالات متحده نیز مطالعات جدی در این زمینه انجام داده‌اند.
روگوف در سخنان خود به اهمیت توسعه ارزهای دیجیتال دولتی به عنوان ابزاری برای حفظ کنترل پولی و مالی در عصر دیجیتال اشاره می‌کند. به گفته او، اگر بانک‌های مرکزی نتوانند ارزهای دیجیتال رقابتی و کارآمد ارائه دهند، رمزارزهای خصوصی به مرور زمان می‌توانند بخش بزرگی از عملکردهای سنتی پول را در اختیار بگیرند.
آیا دلار سرنوشت پوند بریتانیا را خواهد داشت؟
در تحلیل‌های تاریخی، اقتصاددانان از تجربه افول سلطه پوند استرلینگ در قرن بیستم به عنوان هشداری برای آینده دلار یاد می‌کنند. پوند که زمانی ارز غالب در دوران امپراتوری بریتانیا بود، با افول قدرت اقتصادی و سیاسی بریتانیا، جای خود را به دلار آمریکا داد. اکنون برخی کارشناسان این سؤال را مطرح می‌کنند که آیا دلار نیز ممکن است سرنوشتی مشابه داشته باشد؟
روگوف با تایید این نگرانی، تاکید می‌کند که جایگزینی دلار فرآیندی تدریجی اما محتمل است. وی بر این باور است که با افزایش سهم رمزارزها در تجارت بین‌المللی و استفاده از آن‌ها در پرداخت‌های برون‌مرزی، کشورهای بیشتری ممکن است به سمت سبدی از ارزهای مختلف یا دارایی‌های دیجیتال به عنوان ذخیره ارزش و ابزار مبادله حرکت کنند.
جمع‌بندی و آینده‌نگری
به طور کلی، سخنان کنث روگوف هشدار روشنی به سیاست‌گذاران مالی در سراسر جهان است. ظهور ارزهای دیجیتال نه‌تنها پدیده‌ای فناورانه، بلکه تغییری بنیادین در ساختار قدرت پولی و اقتصادی جهان به شمار می‌آید. اگرچه هنوز دلار آمریکا جایگاه بلامنازع خود را حفظ کرده، اما روندهای نوظهور نشان می‌دهند که این جایگاه همیشگی نخواهد بود.
برای مقابله با این چالش، دولت‌ها باید ضمن بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، چارچوب‌های قانونی شفاف، هم‌افزایی بین‌المللی و توسعه ارزهای دیجیتال ملی را در دستور کار قرار دهند. آینده پول، دیگر تنها در دستان دولت‌ها نخواهد بود، بلکه بازیگران جدیدی وارد صحنه شده‌اند که قوانین بازی را تغییر خواهند داد.
در پایان، می‌توان چنین نتیجه گرفت که دوران سلطه مطلق دلار آمریکا با تهدیدی جدی مواجه شده است؛ تهدیدی که نه از سوی یک قدرت سیاسی یا نظامی، بلکه از دل شبکه‌ای دیجیتال و جهانی، به آرامی شکل گرفته و در حال گسترش است.
نظرات کاربران